Rósmarín (Rosmarinus officinalis) er vinsæl krydd- og lækningajurt sem á uppruna sinn við Miðjarðarhafið. Þrátt fyrir að hún sé hitaelsk planta getur hún vaxið vel á Íslandi ef skilyrði eru rétt.
Val á staðsetningu
Á Íslandi er best að rækta rósmarín í pottum sem hægt er að færa innandyra yfir vetrartímann. Plantan þarf bjartan og sólríkan stað, helst í skjóli frá vindum sem geta valdið kuldaskemmdum. Gróðurhús eða sólrík verönd henta líka vel.
Hvenær er best að sá
Best er að sá rósmarínfræjum innandyra frá miðjum febrúar og fram í lok apríl. Plöntum sem sáð er snemma (febrúar-mars) fá meiri tíma til að styrkjast áður en þær eru færðar út eða settar í gróðurhús á vorin. Fræin þurfa birtu, hita (um 18–22°C) og stöðugan raka til að spíra vel. Spírun tekur yfirleitt tvær til fjórar vikur.
Ef þú hyggst færa rósmarínplönturnar út undir bert loft ættirðu að gera það í lok maí eða byrjun júní þegar næturfrost hættir. Þá er gott að venja plönturnar smátt og smátt við útivistina með því að setja þær út í stuttan tíma í nokkra daga áður en þeim er plantað endanlega út.
Jarðvegur og áburður
Rósmarín kýs léttan, vel framræstan og sendinn jarðveg með hlutlaust eða örlítið basískt pH-gildi. Mikilvægt er að jarðvegurinn sé ekki of blautur, því rætur plöntunnar þola illa of mikinn raka. Best er að blanda grófum sandi eða vikri í moldina til að tryggja góða framræslu. Áburðargjöf ætti að vera hófleg þar sem of mikill köfnunarefnisáburður getur dregið úr bragðstyrk og ilmi plöntunnar. Lífrænn áburður eða lítilsháttar molta á vorin dugar yfirleitt vel.
Vökvun og umhirða
Rósmarín þarf hóflega vökvun og þolir betur þurrk en bleytu. Vökva skal aðeins þegar efsta jarðvegslagið er orðið þurrt. Plöntuna þarf reglulega að snyrta til að halda henni þéttri og fallegri og til að örva nýjan vöxt.
Vetrarskýli
Á Íslandi getur rósmarín sjaldan lifað af harðan veturinn úti án verndar. Þegar haustar ætti að færa pottana inn í svalan, bjartan glugga eða í kalt gróðurhús þar sem hitinn helst yfir frostmarki en undir 15°C. Plöntur sem geymdar eru inni þurfa góð loftskipti og hóflega vökvun yfir vetrartímann.
Uppskera og notkun
Rósmarín má tína allt árið, en bragðið er sterkast rétt áður en plantan blómstrar. Greinarnar eru bestar nýjar, en þær má einnig þurrka. Kryddið hentar vel með lambakjöti, fiski, kartöflum og ýmsum Miðjarðarhafsréttum.
Algeng vandamál
Helstu áskoranir við ræktun rósmaríns á Íslandi eru kuldi, bleyta og léleg birtuskilyrði á veturna. Mikilvægt er að passa upp á góða framræslu og að forðast of mikla vökvun, sérstaklega á dimmasta árstímanum. Að koma plöntunum í skjól yfir veturinn er lykillinn að vel heppnaðri ræktun.